Po lewej stronie od wejścia, obok okna znajduje się wydawałoby się zwyczajne malowidło. W skromnej chacie, wielopokoleniowa rodzina wita niecodziennego przybysza – Chrystusa. Malowidło doskonale oddaje wygląd łemkowskiej chaty i detale ubioru postaci, jest świetnym materiałem dla badań historycznych i etnograficznych. Dlatego też należy do jednych z najcenniejszych nie tylko w cerkwi p. w. Św. Michała Archanioła w Turzańsku, ale także w regionie.

Zespół cerkiewny w Turzańsku (woj.podkarpackie) położony jest malowniczo wśród wzgórz, uderza tu niezwykła cisza i spokój co pozwala na wręcz kontemplowanie zarówno architektonicznych detali, jak i wystroju wnętrza. Turzańska cerkiew należy – obok niedalekiej cerkwi p. w. św. Mikołaja w Rzepedzi – do rzadkiego w Polsce typu cerkwi wschodniołemkowskiej, zwanego też „osławickim”. Osławskie cerkwie wznoszono na przestrzeni XIX wieku, nadając im wyjątkowo oryginalną formę architektoniczną, właściwą jedynie obszarowi etnograficznego, historycznego pogranicza łemkowsko–bojkowskiego. Ten typ budownictwa wywodzi się z dawniejszych tradycji regionu wschodniej łemkowszczyzny. O ich wyjątkowej wartości dla dziedzictwa kulturowego w znaczącej mierze decyduje również wykonanie w ich wnętrzu malarstwa ściennego, o oryginalnych cechach programu ikonograficznego z elementami historycznymi i etnograficznymi.

Już z daleka widać kopuły i baniaste wieżyczki cerkwi oraz smukłą dzwonnicę, a po wejściu na teren cerkiewny odnajdujemy cmentarz z kilkunastoma nagrobkami, wśród których znajdują się nagrobki datowane na koniec XIX wieku. Wszystko doskonale utrzymane, otoczone zielenią.
Pierwsza wzmianka o turzańskiej cerkwi w źródłach pojawiła się już w 1526 roku, jednak obecna budowla pochodzi z lat 1801 – 1803 i przy niej w 1817 r. od zachodu wybudowano dzwonnicę. Rok 1836 przyniósł powiększenie świątyni o kruchtę od strony zachodniej oraz zakrystię od południa, co nadało jej plan krzyża. Kolejne prace przy cerkwi wykonywano w 1898 roku, kiedy to m. in. powstała polichromia wykonana przez Josyfa Bukowczyka oraz w 1913 roku powiększono okna, dach i wieżyczki pokryto blachą. Od 1947 roku po wysiedleniu ludności autochtonicznej cerkiew była w użytkowaniu przez parafię obrządku łacińskiego w Komańczy. W 1961 roku świątynię zamknięto w ramach tzw. „akcji na cerkiew” i dopiero w 1963 w wyniku starań ludności łemkowskiej, która powróciła z wysiedlenia, utworzono tu parafię prawosławną – filię cerkwi prawosławnej św. Michała Archanioła w Komańczy.

Kolejne prace i remonty zespołu zabudowań cerkiewnych nastąpiły w 2003, a następnie w latach 2005 – 2012 przeprowadzono kompleksowy remont turzańskiego zespołu, w 2013 roku rozpoczęto konserwację zabytkowych polichromii. Architekturę cerkwi dopełnia jej wystrój i wyposażenie. Malowidła tworzą spójny program ikonograficzny, uzupełniający tematykę zrealizowaną w malarstwie tablicowym, znajdującym się w wyposażeniu cerkwi. Polichromia wnętrz cerkwi w Turzańsku jest dziełem Josyfa Bukowczyka z 1898 r. i stanowi unikalny przykład włączenia elementów tradycji ludowej do malarstwa religijnego. Obok wspomnianego już malowidła Chrystusa w łemkowskiej chacie z elementami etnograficznymi, uwagę zwraca również Łemko siejący zboże, w tradycyjnym dla regionu ubraniu, z górzystym krajobrazem (Bieszczady?) w tle i zabudowaniami gospodarczymi. Osadzenie kilku scen biblijnych oraz alegorycznych w lokalnych realiach z przełomu XIX i XX wieku stanowi cenny przekaz ikonograficzny dla etnografa i etnologa. Także na uwagę zasługuje ikonostas z początku XIX wieku z ikonami Bukowczyka, ażurowe carskie wrota, dekorowane popularnym motywem winorośli.

Od czerwca 2013 roku zespół cerkiewny znajduje się na liście UNESCO.

[mappress mapid=”17″]