Nowotwory można leczyć światłem. Jednak by niszczyć nowotwór konieczne są też: odpowiedni związek chemiczny i obecny w tkance tlen. Nad udoskonaleniem – stosowanej na świecie i niedocenianej w Polsce terapii – pracują m.in. uczeni z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Terapia fotodynamiczna jest rozwijającą się, alternatywną do obecnie stosowanych, techniką walki z niektórymi chorobami m.in. nowotworami. „By ją przeprowadzić, potrzebujemy odpowiedniego źródła światła oraz tlenu w komórkach, które chcemy zniszczyć. Trzecim koniecznym elementem jest związek chemiczny obojętny dla organizmu, ale uczulający komórki na światło” – mówi doktorantka Uniwersytetu Jagiellońskiego Martyna Krzykawska. Kiedy związek ten, zwany „fotosensybilizatorem”, trafi do komórek nowotworu jest naświetlany promieniowaniem tak, aby cząsteczka mogła je pochłonąć. W laboratoriach na całym świecie wiele różnych związków jest syntetyzowanych i badanych pod tym kątem.„Gdy już cała reakcja zajdzie, czyli fotouczulacz będzie tam, gdzie chcemy i zaaplikujemy światło, to w wyniku procesów następczych produkowane są cząsteczki chemiczne o bardzo wysokiej reaktywności, tzw. reaktywne formy tlenu. Właśnie one są bezpośrednim czynnikiem, który zabija komórki nowotworowe” – wyjaśnia badaczka.

W jaki sposób uczeni dostarczają fotosensybilizator do organizmu? Stosują różne nośniki, które zazwyczaj są rozpuszczane i podawane do naczyń krwionośnych. Aby zagwarantować bezpieczeństwo światło dozuje się bezpośrednio na nowotwór. Możliwości naświetlania są jednak bardzo różne i zależą od umiejscowienia niebezpiecznych komórek, które trzeba zniszczyć. Przy leczeniu zmian skórnych można stosować naświetlanie z zewnątrz. Natomiast do leczenia głębiej położonych guzów stosowane są światłowody.

Interdyscyplinarne badania nad tą metodą prowadzone są od wielu lat przez zespoły naukowe z Wydziału Chemii i Wydziału Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego we współpracy z zespołami z uczelni krajowych i zagranicznych. „Na tym etapie pracujemy na modelach zwierzęcych i odpowiednio planujemy terapię. Badamy np. ilość tlenu w guzie, sprawdzamy, jaki jest jego poziom przed terapią i jak zmienia się w jej trakcie. Monitorujemy też, jak samo promieniowanie czy też związek chemiczny wpływa na tkankę” – opisuje Krzykawska.

W realizowanym przez doktorantkę projekcie chodzi o to, aby zaproponowane procedury i związki umożliwiły lekarzowi szybko ocenę przydatności metody fotodynamicznej, oszacowania czy terapia odniosła pozytywny skutek i czy niebawem doprowadzi do wyleczenia. W razie potrzeby bez zwłoki będzie mógł skierować pacjenta na inną ścieżkę leczenia, oszczędzając tak ważny w terapii przeciwnowotworowej czas.
„Metoda fotodynamiczna jest stosowana w wielu klinikach na świecie i tylko w kilku na terenie naszego kraju. Najczęściej wykorzystuje się ją w dermatologii – przy leczeniu zmian skórnych – choć na świecie jest znacznie popularniejsza niż w Polsce” – powiedziała Krzykawska.

Martyna Krzykawska jest kierownikiem projektu badawczego finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki. W 2009 r. ukończyła studia na kierunku biologia ze specjalizacją biofizyka na Uniwersytecie Jagiellońskim, a następnie rozpoczęła studia doktoranckie na Wydziale Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii UJ.

Źródło: PAP – Nauka w Polsce.
Foto: Wikipedia