Tradycja i rzemiosło wykonywania szopek krakowskich oraz Lajkonik mają szansę znaleźć się liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Dwa wnioski w tej sprawie złożyli do Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie krakowscy szopkarze i członkowie orszaku Lajkonika, przy wsparciu Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.
Niematerialne dziedzictwo kulturowe (ang. Intangible Cultural Heritage) według definicji UNESCO to „praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności – jak również związane z nimi instrumenty, przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturową – które wspólnoty, grupy i, w niektórych przypadkach, jednostki uznają za część własnego dziedzictwa kulturowego. To niematerialne dziedzictwo kulturowe, przekazywane z pokolenia na pokolenie, jest stale odtwarzane przez wspólnoty i grupy w relacji z ich otoczeniem, oddziaływaniem przyrody i ich historią oraz zapewnia im poczucie tożsamości i ciągłości, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu poszanowania dla różnorodności kulturowej oraz ludzkiej kreatywności. Dla celów niniejszej Konwencji, uwaga będzie skierowana wyłącznie na takie niematerialne dziedzictwo kulturowe, które jest zgodne z istniejącymi instrumentami międzynarodowymi w dziedzinie praw człowieka, jak również odpowiada wymogom wzajemnego poszanowania między wspólnotami, grupami i jednostkami, oraz zasadom zrównoważonego rozwoju.” (Konwencja z 2003 r. w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego.)
Dziedzictwo niematerialne w rozumieniu Konwencji UNESCO obejmuje:
– tradycje i przekazy ustne, w tym język jako nośnik niematerialnego dziedzictwa kulturowego,
– sztuki widowiskowe,
– zwyczaje, rytuały i obrzędy świąteczne,
– wiedzę i praktyki dotyczące przyrody i wszechświata,
– umiejętności związane z rzemiosłem tradycyjnym.
Podstawą do formułowania wniosków o zamieszczenie polskich elementów dziedzictwa na międzynarodowych listach UNESCO jest krajowy inwentarz przejawów dziedzictwa niematerialnego. Obowiązek jego prowadzenia nakłada na Państwo ratyfikowana przez Polskę Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 r. Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego prowadzi Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego przy współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Lista jest spisem przejawów żywego dziedzictwa niematerialnego z terenu Polski i ma charakter wyłącznie informacyjny. Zawiera ona opis zamieszczonych na niej zjawisk, ich rys historyczny, informacje o miejscu występowania, znaczeniu dla praktykujących je społeczności, a także dokumentację fotograficzną i filmową.