„Leksykon drewnianej architektury sakralnej na Podkarpaciu” to dwutomowa publikacja opisująca 241 zachowanych drewnianych obiektów sakralnych z terenu województwa podkarpackiego, a także, wyszczególnione w suplemencie, 533 niezachowane budowle.
Ta publikacja ewidencjonuje zachowane drewniane kościoły, cerkwie, zbory, synagogi i dzwonnice. Opisuje zarówno obiekty zachowane w dobrym stanie, jak i budowle zrujnowane, ale jeszcze wciąż istniejące.
Leksykon jest bogato ilustrowany archiwalnymi i współczesnymi fotografiami prezentowanych obiektów oraz ich rysunkami, a nawet w kilku przypadkach wizualizacjami komputerowymi. W sumie w książce łącznie znalazło się blisko 2000 ilustracji.
Całość została wzbogacona o suplement z wykazem obiektów, które zostały zniszczone w wyniku działań wojennych, pożarów, a także co charakterystyczne z powodu zaniedbania lub ludzkiej głupoty.
„Z tego zestawienia wynika, że w ciągu tych niecałych 140 lat utraciliśmy bezpowrotnie co najmniej 533 drewniane obiekty sakralne. Mam też świadomość, że nie jest to pełna i wyczerpująca lista wszystkich obiektów, jakie zostały w tym czasie zniszczone” – mówi redaktor wydania Krzysztof Zieliński.
Dewastacja krajobrazu historycznego
Autorzy publikacji zwracają w ten sposób uwagę na negatywny proceder zastępowania starych, drewnianych świątyń nowymi, lub też przebudowywanie dawnych obiektów, w wyniku czego tracą one znamiona zabytków. Często też zdarza się, że powstanie nowej świątyni „skazuje” starą na opuszczenie, zaniedbanie i pozbawienie zabytkowego wyposażenia. Drewniana budowla ulega więc powolnej, naturalnej destrukcji, której mogą zapobiec jedynie odpowiednie prace zabezpieczające oraz konserwatorskie.
W wyniku wojen, procesu socjalistycznej industralizacji oraz braku społecznej świadomości straciliśmy tak wiele elementów dziedzictwa kulturowego, że powinniśmy zrobić wszystko, aby uchronić pozostałe od zniszczenia. „We współczesnym pędzącym świecie budowla będąca elementem „świata kultury drewna” pokazuje nam zupełnie inny wymiar. Odwiedzając jego wnętrze czujemy nie tylko upływ czasu, ale możemy poczuć szacunek dla pokoleń artystów-rzemieślników, którzy pracą własnych rąk stworzyli tak piękne i unikalne budowle. Większość z nich oparta jest na rodzimych tradycjach, gdyż wykonywali je lokalni cieśle. Utrwalenie ich stanu i zachowanie dla kolejnych pokoleń musi być troską wszystkich ludzi, przy pomocy lokalnych władz samorządowych, organizacji pozarządowych, a przede wszystkim służb konserwatorskich” – zauważa Krzysztof Zieliński.
W jego opinii jest to jedyny tak dokładny i bogato ilustrowany tego typu leksykon w Polsce. Ukazał się on w nakładzie tysiąca egzemplarzy (każdy z tomów) i jest wydawnictwem bezpłatnym. Mogą go otrzymać jedynie czynni przewodnicy beskidzcy oraz pracownicy służb konserwatorskich, ochrony zabytków i placówek naukowych.
Leksykon został przygotowywany w ramach polsko-norweskiego projektu promocji dziedzictwa kulturowego „Skarby w drewnie ukryte, który ruszył wiosną 2010 r. i trwał do końca września 2011 r. Był realizowany przez rzeszowskie Stowarzyszenie Pro Carpathia przy współpracy z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Przemyślu.
<br />
1 KOMENTARZ