Małopolska

Małopolska jakiej nie znacie – Malopolska24.pl

Case Study Nauka i innowacyjna gospodarka

Klastry, współpraca i pieniądze


Co stanie się gdy na jednym obszarze działa wiele podmiotów w tej samej branży? Konkurują z sobą, to jasne. A co stanie się, gdy zaczną współpracować w obszarach w których współpraca wyzwoli efekt synergii?

Prawdopodobnie powstanie tzw. klaster (zwany też gronem, wiązką lub lokalnym biegunem kompetencji), którego główną cechą jest to, że organizacje w nim skupione konkurują z sobą, współpracując jednocześnie w obszarach, w których same nie mogłyby osiągnąć zadowalających efektów (np. prowadzenie prac badawczo-rozwojowych).

Pojęcie klastrów opisał amerykański ekonomista, Michael Porter, ale samo zjawisko jest znane w gospodarce od bardzo dawna. Jednym z przykładów często podawanych w literaturze jest region Bordeaux we Francji, gdzie know-how zostało wypracowane w procesie doświadczeń i przekazywane z pokolenia na pokolenie. Naszym, małopolskim mini-klastrem historycznym może być przykład XVIII-wiecznego Andrychowa, gdzie chłopi do perfekcji rozwinęli technologie związane z produkcją i dystrybucją produktów opartych o len.
Klastry współczesne powstają najczęściej dzięki współpracy ośrodków akademickich i biznesu. Tak właśnie było w przypadku słynnej amerykańskiej Doliny Krzemowej. Rozwój tamtejszego klastra technologicznego rozpoczął się od ufundowania Uniwersytetu Stanforda. Z biegiem czasu, niejako, wokół uniwersytetu powstawały
firmy, które dzięki zamówieniom wojskowym rozpoczęły działalność w obszarze wysokich technologii. Gdy koncentracja kompetencji oraz zasobów przekroczyła masę krytyczną Dolina Krzemowa stała się bardzo atrakcyjnym miejscem pracy i życia dla tysięcy specjalistów. Dziś w Dolinie Krzemowej swoje siedziby mają giganci technologii informatycznych jak: Apple, Google, eBay, Cisco Systems czy też Hewlett-Packard.

Uniwersytet Stanforda z lotu ptaka. Klastry
Uniwersytet Stanforda z lotu ptaka. Foto: Wikipedia.
Z perspektywy przedsiębiorstw klaster sprzyja zwiększeniu skali działalności gospodarczej, zmniejszaniu kosztów produkcji, a także obniżaniu innych kosztów, takich jak koszty promocji, czy marketingu. Sprzyja też specjalizacji i innowacyjności przedsiębiorstw (np. dzięki wymianie wiedzy wśród pracowników firm oraz pracowników sfery B+R powstaje wiele nowych produktów, koncepcji i pomysłów). Z kolei z perspektywy regionu, najważniejszą korzyścią jest wpływ na innowacyjność oraz specjalizacja regionu. To z kolei idzie w parze z możliwością dostarczania zaawansowanych usług dopasowanych do potrzeb firm przez otoczenie biznesu oraz sferę B+R. Większe przychody firm to również wyższe wpływy z podatków. Dodatkowo rozwój klastrów i struktur klastrowych sprzyja powstawaniu nowych firm. Dzięki prowadzonym pracom badawczo-rozwojowym powstają firmy typu spin-off (a więc założone przez pracowników akademickich w celu skomercjalizowania wiedzy).
Natomiast obok wymienionych korzyści stricte ekonomicznych istotne znaczenie dla regionów mają także korzyści społeczne. Wśród nich wymienić należy przede wszystkim wzrost jakości zasobów ludzkich, w szczególności podnoszenie kompetencji pracowników firm, co z kolei staje się magnesem przyciągającym nowe przedsiębiorstwa. Ale to także wymiana wiedzy i swobody jej obrót w firmach regionu.

Koncepcja klastrów cieszy się w Polsce coraz większym zainteresowaniem. Proces wspierania rozwoju struktur klastrowych i klastrów nasilił się wraz z uruchomieniem funduszy strukturalnych poprzedniego okresu programowania (2004-2006) a na dobre rozwinął się w obecnym (2007-2013). Klastry wspierane są zarówno ze środków krajowych, jak i programów regionalnych. W tym ostatnim przypadku dotyczy to klastrów i struktur klastrowych, które dopiero powstały lub są we wczesnej fazie rozwoju. Dodatkowo dostępne są środki Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej, w ramach którego wspierane są klastry zlokalizowane w regionach Polski wschodniej, w tym na Podkarpaciu. Największą barierą rozwoju klastrów jest niska jakość kapitału społecznego w Polsce, a w szczególności niska skłonność do współpracy. Liczba klastrów i struktur klastrowych w Polsce sięga kilkudziesięciu, przy czym tylko nieliczne potrafiły zbudować trwałe struktury, zdolne do funkcjonowania, niezależnie od wsparcia finansowego funduszy strukturalnych. Uzależnienie od zewnętrznych
środków finansowych jest słabą stroną polskich klastrów. Klastry uzależnione od wsparcia koncentrują bowiem swoją uwagę nie na wsparciu przedsiębiorstw a na poszukiwaniu środków zewnętrznych. Słabą stroną polskich klastrów jest również to, iż znaczna ich część to klastry małe, zrzeszające niewielką liczbę aktywnych podmiotów. Klastry zlokalizowane w innych częściach Europy oraz na świecie, zdecydowanie częściej są niezależne finansowo i zdecydowanie częściej opierają się na woli współpracy.

W Polsce i na świecie prowadzi się szereg działań mających na celu wspieranie klastrów i struktur klastrowych. Działania te, o ile nie służą odgórnemu powoływaniu klastrów, sprzyjają ich rozwojowi oraz wzmacniają najsłabsze ogniwa tych struktur. Inicjowania powstawania klastrów w Polsce ma sens, ale wyłącznie w odniesieniu do procesów kreowania współpracy, w tym do działań z zakresu promocji, czy też marketingu, ale przede wszystkim w odniesieniu do budowania zaufania pomiędzy uczestnikami klastra. Powinny służyć też znajdowaniu wspólnego języka różnych środowisk wchodzących w skład klastra (sfery B+R i przedsiębiorców). Na obszarze Małopolski działa już szereg klastrów, w tym np.: Klaster Multimediów i Systemów Informacyjnych z Nowego Sącza, Małopolski Klaster Informatyczny, Klaster Innowacyjnych Technologii MINATECH z siedzibą w Krakowie, Tarnowski Klaster Przemysłowy z siedzibą w Tarnowie, Klaster Life Science z Krakowa, Klaster Medyczny MedCluster, Małopolski Klaster Technologii Informacyjnych, Klaster Europejskie Centrum Gier z siedzibą w Krakowie, Małopolsko-Podkarpacki Klaster Czystej Energii, Klaster Poligraficzny z siedzibą w Skawinie, Technologiczny Klaster Odlewniczy Modern Cast, Klaster Innowacyjnych Technologii Recyklingowych EKO TECH. Firmy i instytucje z Małopolski są również członkami klastrów działających na szerszą, ogólnoświatową skalę. Wymienić należy tutaj przede wszystkim Klaster Dolina Lotnicza z siedzibą w Rzeszowie.

11 KOMENTARZY

  1. Świetny artykuł. Klastry na prawdę zmieniają gospodarki. Niestety w Polsce brak zdolności do współpracy i brak umiejętności zdefiniowania interesu wspólnego jest jednym z największych problemów społecznych. To blokuje nasz rozwój (nie tylko w sensie gospodarczym czy też społecznym). Wydaję mi się, że brak tych umiejętności będzie nas zawsze stawiał na gorszej pozycji (w stosunku do innych krajów).

  2. Ciekawy artykuł. Czy jest jakaś szansa, że w Polsce powstanie coś takiego jak Dolina Krzemowa? Ja nie jestem optymistą…

  3. O co chodzi z tym klastrem historycznym w Andrychowie?

  4. Artykuł bardzo trafny. Na bazie lokalnego doświadczenia pojawia mi się kilka konkretów na ten temat – nawet jeśli partnerzy biznesowi sygnalizują chęć współpracy i otwartość w momencie konkretnych działań a co najgorsze realnych inwestycji w tą współpracę okazuje się że owa otwartość i chęć współpracy była niczym innym jak oczekiwaniem na darmową promocję ich działalności. Otwartość partnerów kończy się w momencie gdy okazuje się że firma konkurencyjna może na tym również zyskać. Zaufanie społeczne na poziomie zerowym. Dżungla.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

AlphaOmega Captcha Classica  –  Enter Security Code
     
 

Wojciech Pander - Ukończył studia w Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych na Uniwersytecie Warszawskim. Autor i współautor raportów z badań w obszarze innowacji oraz transferu wiedzy i technologii realizowanych na zlecenie m.in.: Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, Ministerstwa Gospodarki, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości i wielu innych instytucji. Jego naukowe zainteresowania obejmują tematykę nowoczesnych form innowacji, polityk wspierania innowacji oraz zagadnienia transferu wiedzy i technologii z nauki do gospodarki. Obecnie pracuje dla ECLEO.