Kazano im kopać rowy, przez całą dobę, więc w nocy miejsce robót oświetlały reflektory. Pracowali bez chwili wytchnienia. Rankiem odbył się apel. Żydom polecono ustawić się w osobnej grupie. Skierowano ich ku bramie wyjściowej. Chwilę później pozostali więźniowie usłyszeli pierwsze strzały padające z broni maszynowej. Tego dnia w obozach na Majdanku, w Poniatowej, w Trawnikach i innych obozach dystryktu lubelskiego zamordowano 42 tysiące osób, niemal wszystkich więźniów pochodzenia żydowskiego.

Udostępnij

Sobibór
Mała stacja kolejowa, tuż przy wschodniej granicy Generalnego Gubernatorstwa. W marcu 1942 roku rozpoczyna się tu budowa obozu zagłady. Już po kilku miesiącach docierają w to miejsce pierwsze transporty więźniów żydowskich. Rok później na terenie obozu zawiązuje się organizacja podziemna. Powstaje plan ucieczki, który zakłada konieczność zabicia jak największej liczby wysokich rangą Niemców. Ma to pozwolić na zdobycie broni, a przede wszystkim sparaliżować podczas masowej ucieczki działania pozbawionych dowództwa strażników. W połowie października 1943 r. w warsztacie krawieckim zostaje zabity pełniący obowiązki zastępcy komendanta SS – rozpoczyna się jenieckie powstanie. Więźniom udaje się po kryjomu zabić kilku innych esesmanów. Niestety do obozu niespodziewanie wraca operator komór gazowych, odkrywa zwłoki jednego z zabitych i wszczyna alarm. Wybucha strzelanina podczas której około 300 więźniów ucieka do lasu. Podczas pościgu ginie około stu uciekinierów. Pozostałym szczęśliwie udaje się zbiec. Niemcy podejmują decyzję o zrównaniu obozu z ziemią.

Tuż po powstaniu w Sobiborze Himmler (szef SS i policji III Rzeszy w latach 1936-1945) wydaje rozkaz natychmiastowej zagłady Żydów zgromadzonych w obozach dystryktu lubelskiego. Odpowiedzialnym za przeprowadzenie Aktion Erntefest (niem. Operacja „Dożynki) zostaje Jacob Sporrenberg (Wyższy Dowódca SS i Policji w dystrykcie lubelskim).

Majdanek
Pod koniec października 1943 roku więźniom Majdanka polecono wykopać trzy rzędy rowów. Każdy z nich ma być długi na 100m, szeroki na 3m i głęboki na 2m. Prace trwają na dwie zmiany, przez całą dobę. W nocy teren oświetlany jest reflektorami. Na teren obozu zostają sprowadzone dwa radiowozy z instalacją nagłośnieniową. Jeden z nich staje w pobliżu wykopanych rowów, drugi przy bramie obozowej. Niewielu z więźniów wierzy pogłoskom, że doły mają służyć obronie przeciwlotniczej. Do Lublina przybywają kilkunastoosobowe Sonderkommando SS z dystryktu lubelskiego oraz z Krakowa, Warszawy, Radomia, Lwowa i Oświęcimia.

Nadchodzi ranek 3 listopada. Na apel poranny wypędzono nas już około godziny czwartej. Najbardziej zaskoczeni byliśmy tym, że odbywało się to przy dźwiękach muzyki tanecznej i marszów wojskowych, nadawanych przez zainstalowane w nocy na drutach głośniki. Następnie zauważyliśmy dużą ilość esesmanów stojących za drutami, z bronią maszynową przygotowaną do strzału. Wielu z nich miało na smyczach psy. Na wieżach strażniczych – po dwa karabiny maszynowe z dodatkową obsługą. Broń skierowana była w nas, zbierających na polu.[…] Bloki szybko ustawiały się do apelu porannego, a sam apel[…]skrócono do minimum.[…] Po zakończeniu tego wyjątkowo krótkiego apelu, wydano dla wszystkich rozkaz „w tył zwrot” i „naprzód marsz”. Pomaszerowaliśmy daleko w górę pola, aż po L-barak, nim padł po raz drugi rozkaz zwrotu w tył.[…] Po stwierdzeniu, że wszystko jest w największym porządku, padła komenda: „Wszyscy Żydzi: wystąpić z bloków z zbiec w dół pola!”.[…] Więźniowie narodowości żydowskiej biegli – zgodnie z rozkazem – w dół pola.[…] Więźniów[…]esesmani natychmiast ustawili jak do apelu – piątkami w kolumnach.[…] Grupę marszową, zbitą w panicznym strachu, obstawili esesmani i natychmiast po przejściu bramy pola zaczęli ją masakrować i pędzić biegiem[…]w kierunku VI pola.[…] Świtem gdzieś około godziny szóstej, rozległy się pierwsze strzały z broni maszynowej. Padały krótkimi seriami. Strzelanie tego dnia trwało, z krótkimi przerwami, do godziny osiemnastej….” (1)
Spośród kilkunastu tysięcy ludzi przeznaczonych na śmierć przy życiu pozostaje kilkaset osób, których zadaniem jest sortowanie odzieży po pomordowanych. Pół roku później zostaną wysłani do Oświęcimia i zginą w komorze gazowej.

Po zamordowaniu wszystkich Żydów na Majdanku komendant obozu polecił przeprowadzić akcję zniszczenia zwłok pomordowanych. Ciała zostały spalone, rowy zasypano i wyplantowano na powierzchni.

Eksterminacja żydowskich jeńców Majdanka, Poniatowej i innych obozów pracy miała zapobiec zbrojnym buntom więźniów. Czy 8 tys. Żydów umieszczonych w dobrze strzeżonym obozie na Majdanku mogło stanowić większe zagrożenie niż 10 tys. więźniów pozostałych narodowości?
Akcja Erntefest objęła Żydów, których nie wymordowano wcześniej w akcji Reinhardt. Pozostawiono ich przy życiu ponieważ pracowali dla potrzeb frontu. Globocnik (dowódca SS i policji na Dystrykt Lublin Generalnego Gubernatorstwa), w porozumieniu z Himmlerem, dążył do stworzenia imperium gospodarczego. Plany te udało mu się w dużej mierze zrealizować. W 1943 r. pod jego kontrolą było ok. 45 tys. Żydów znajdujących się m. in. w obozach w Poniatowej, Trawnikach i na Majdanku. Na początku września tego samego roku żydowskie obozy pracy zostały przejęte przez Główny Urząd Gospodarczo-Administracyjny i tym samym miały przejść spod nadzoru władz lokalnych pod kontrolę organu centralnego. Globocnik, zaufany Himmlera został mianowany na stanowisko wyższego dowódcy SS i policji w strefie operacyjnej Wybrzeża Adriatyckiego, tym samym przestał zarządzać spółką, której podlegały m. in. zakłady znajdujące się w obozach w Poniatowej i Trawnikach. Mogło to oznaczać, że Himmler musi zrezygnować z prowadzenia przez SS własnych obozów pracy przymusowej. Pod koniec października wydano zarządzenie dotyczące przejęcia obozów, w których niespełna dwa tygodnie później wymordowano wszystkich więźniów, a przeprowadzone tam egzekucje były zaskoczeniem dla niemieckiej administracji. Może więc Himmler wydając rozkaz zagłady nie chciał dopuścić do przejęcia Żydów znajdujących się w obozach pracy przez Inspektorat Uzbrojenia w GG lub prywatne koncerny zbrojeniowe?

Na te i wiele innych pytań nigdy nie znajdziemy konkretnej odpowiedzi. Tak samo jak nie zrozumiemy dlaczego ludzie ludziom zgotowali tak okropny los. Co sprawia, że człowiek potrafi zabić człowieka?

Operacja Erntefest, zwana czasem krwawą środą, była ostatnim etapem masowej eksterminacji Żydów podczas II wojny światowej.

(1) wspomnienia Czesława Skoraczyńskiego, więźnia z Majdanka
Źródło: www.majdanek.com.pl

Zdjęcia: Wikipedia