Małopolska

Małopolska jakiej nie znacie – Malopolska24.pl

Historia Turystyka Zamki, dwory, pałace

Zamek zatorski dumą stolicy

Zamek w Zatorze. Stan obecny.
Zator to mała, nieco zapomniana miejscowość położona nad rzeką Skawą. Ot, miasteczko jakich setki w Małopolsce. Większość je tylko mija, szybko opuszczając regularny, średniowieczny rynek i nawet nie przypuszcza jak Zator wyglądał w czasach dawnej świetności.

Zator w przeszłości był… stolicą. Stolicą Księstwa Zatorskiego, centrum politycznym i gospodarczym. Z jego historią związane są bardzo znane nazwiska: Piastów Śląskich, Duninów, Poniatowskich, Tyszkiewiczów, Wąsowiczów oraz Potockich. O czasach jego świetności przypomina zamek. Przejeżdżając trudno go zauważyć, ale jeśli zatrzymacie się choć na chwilę w rynku szybko go odnajdziecie.

Zamek w Zatorze - Staloryt, Leonard Chodźko La Pologne historique, Paris 1835-1836.
Zanim opowiem Wam o zamku wspomnieć muszę jak doszło do jego powstania.
Mało kto wie, że Zator jest jednym z najstarszych miast na ziemiach polskich. Prawa miejskie nadał mu Mieszko książę cieszyński i pan na Oświęcimiu w dniu 10 listopada 1292 roku. W 1445 roku w wyniku podziału Księstwa Oświęcimskiego powstało Księstwo Zatorskie, którego księciem został Wacław I Zatorskiego. Zator został jego stolicą. Nowy książę natychmiast rozpoczął budowę siedziby. Poszerzył granice miasta oraz otoczył je murami.

W 1456 roku księstwo zatorskie zostało zhołdowane Polsce, a w 1494 roku ostatni książę zatorski Janusz sprzedał je królowi Janowi Olbrachtowi (zachowując przy tym prawo dożywotniego władania). Ostatecznie księstwo zostało inkorporowane do Polski w 1513 roku. Zamek stał się siedzibą starosty, miejscem w którym często bywali królowie polscy i w którym odbywały się sejmiki szlacheckie.

Zamek w ciągu wieków był wielokrotnie przebudowywany (m.in w XVI wieku przebudowano go w stylu renesansowym, zakładając przy okazji piętrowe ogrody, w drugiej połowie XVII w. Fryderyk Piotr Dunin dobudował drugie piętro). Ostateczny kształt nadała mu jednak przebudowa z 1836 roku zlecona przez ówczesnego właściciela – Aleksandra Potockiego i zrealizowana przez Franciszka Marię Lanciego i Parysa Filippiego. Zamek nabrał cech romantycznej rezydencji szlacheckiej o cechach neogotyku angielskiego. Jego wnętrza ozdobili Kajetan Goliński i Włoch Liatti, dekorując ściany i sufity malowidłami (te w Sali Myśliwskiej są rzadkim przykładem stylu pompejańskiego).

Zamek w Zatorze - Zamek na litografii Napoleona Ordy, 'Album Widoków', Seria 6, 1880.
Zamek w Zatorze – Zamek na litografii Napoleona Ordy, 'Album Widoków’, Seria 6, 1880.
Potoccy zgromadzili kolekcję godną magnackiej rezydencji. W jej skład wchodziły: dzieła sztuki, meble, rzeźby, zbroje, artefakty egipskie i greckie. Na zamkowych ścianach zawisły obrazy sławnych malarzy: Leonardo da Vinci, Bacciarellego, Bernarda Canaletto, Francisco Zurbarana, Mirwelta, Diego de Silva Velazqueza. Podobno w zamku przechowywano m.in. srebrną tacę królowej Bony, pozłacane sztućce Napoleona, róg myśliwski z kości słoniowej króla Augusta II, siodła królów Sobieskiego i Batorego, pas do ładownicy księcia Poniatowskiego oraz grot od sztandaru Stanisława Augusta. W zamku także urządzono bogato wyposażoną bibliotekę.

Dziś zamek znajduje się w zaniedbanym parku. Na jego teren prowadzi neogotycka, ceglana brama z dekoracyjnymi blankami. Murowany, dwupiętrowy zamek założony został na planie prostokąta. Nad bryłą dominuje czteropiętrowa wieża, wysuniętą przed lico frontowej ściany. Zwieńczona została krenelażem. Okna na parterze zwieńczone są łukami „w ośli grzbiet”, a te na piętrach gzymsami z arkadkami.

Do budynku wejść można przez portal, do sieni w której znajduje się posadzka udekorowana herbem Potockich. W zamku znajduje się kilka sal w których zachowały się oryginalne dekoracje: Sala Paprociowa, Bluszczowa, Myśliwska i Złota. Ocalały piękne parkiety, zdobione malowidłami drzwi, kominki, kasetony, stiukowe ornamenty, malowidła na ścianach i sufitach. Elementy Sali Złotej były zdobione 14-karatowym złotem.

Gargulec.
Gargulec.
Wyposażenie zamkowe, zostało doszczętnie rozgrabione przez Niemców w 1939 r. Po wojnie w budynku ulokowano koszary i magazyny. W 1951 roku przekazano go Instytutowi Zootechniki z Krakowa. W 1961 pod kierunkiem Józefa Dutkiewicza przeprowadzono remont, przywracając zamkowi wygląd z 1836 r. W późniejszym okresie przeznaczono go na potrzeby Rybackiego Zakładu Doświadczalnego. Od 2005 roku, zamek jest nieużywany i zamknięty. Obecnie zwiedzać go można jedynie podczas Dni Zatora.

Obecnie toczy się postępowanie majątkowe. Rodzina Potockich stara się odzyskać swoją dawną posiadłość. Pozostaje tylko trzymać kciuki za to, aby sprawy majątkowe zostały szybko uregulowane, a właściciel sprawił, że ta małopolska perła odzyska dawny blask.
[mappress mapid=”44″]

7 KOMENTARZY

  1. Pingback: Święto Karpia
  2. Zatorskimi? Nie wiem o co pytasz. Jeśli chodzi Ci o właścicieli zamku to potomkowie Potockich, dawnych właścicieli starają się o odzyskanie posiadłości (o czym z resztą jest informacja w tekście). Czas mija, a zamek niszczeje.

  3. Poczytaj troche historii ostatnia Zatorska zmarła bezpotomnie i Zator przeszedł na „skarb panstwa” i był w gestii króla.

  4. Skoro już o czytaniu mowa, to może kolega jakieś źródło poda? Będzie łatwiej się odnieść :)

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

AlphaOmega Captcha Classica  –  Enter Security Code
     
 

Witold Wiśniewski - Andrychowianin, Małopolanin, Kosmopolak. Zawsze mu mało, zawsze chce więcej i zawsze wpada przez to w kłopoty.