Małopolska to niezaprzeczalnie jeden z najpiękniejszych rejonów naszego kraju, z niezwykłą przyrodą, bogatą kulturą oraz licznymi zabytkami: pałacami, zamkami, klasztorami i świątyniami wszystkich obrządków. Wiele z nich jest bardzo popularnych i z pewnością doskonale je znacie. Zobaczcie kilka z nich, z zupełnie nietypowej strony – z lotu ptaka.

Z powietrza małopolskie zamki wyglądają zupełnie inaczej. Z pewnością wielu miałoby kłopot z ich rozpoznaniem. Zmiana perspektywy pozwala dostrzec rzeczy niewidziane na co dzień, zadziwiające układy przestrzenne oraz ich otoczenie stworzone zarówno przez pracę rąk ludzkich jak i matkę naturę.

Zamek Krzyżtopór w Ujeździe (województwo świętokrzyskie)
Ufundowany przez Krzysztofa Ossolińskiego jeden z najsłynniejszych zamków w historycznej Małopolsce, był budowany w latach 1627–1644, niestety nigdy nie został w pełni ukończony. Wawrzyniec Senes, architekt, który sporządził jego plany i nadzorował jego budowę, zaprojektował go w typie włoskim: palazzo in fortezza. Cechą charakterystyczną takiego założenia jest to, że budynek pałacowy otoczony jest umocnieniami typu bastejowego i bastionowego. Jego historia budowy jest nie do końca poznana. Nie zachowały się plany architektoniczne sprzed przebudowy w XVIII wieku, co praktycznie uniemożliwia dziś faktyczne odtworzenie wizerunku zamku z połowy XVII wieku. Właściciel zamku nazywał pałac Krzysztofory, jednak wraz z upływem czasu jego nazwa ewoluowała do formy Krzyżtopór. Oba symbole znajdują się na bramie wjazdowej (krzyż miał być symbolem wiary i polityki wojewody, topór herbem Ossolińskich). Do dzisiaj zachowało się 90 procent murów oraz 10 procent sklepień założenia architektonicznego, dlatego też od dawna planuje się odbudowę całego kompleksu. Obecnie na zamku trwają prace konserwatorskie.

Zamek biskupi w Siewierzu (województwo śląskie)
Nie wiadomo kiedy dokładnie powstał w Siewierzu zamek murowany, ale prawdopodobnie od XVIII wieku istniał tu zamek drewniano-ziemny. Pewnym jednak jest, że pierwszym elementem murowanym był cylindryczny stołp o średnicy 9 metrów. W 1443 r. Księstwo Siewierskie wraz z zamkiem i miastem wykupił od zadłużonego księcia cieszyńskiego Wacława I, biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki. Po kilkuletnim sporze z innymi książętami śląskimi, biskupi krakowscy na mocy dokumentu Wacława I, przyjęli świecki tytuł książąt siewierskich, a Księstwo Siewierskie stało się prawie niezależnym organizmem politycznym z własnym wojskiem, sejmem, monetą, surowym sądem i szlachtą. Zamek zaczął pełnić rolę administracyjnej i politycznej siedziby Księstwa. Doczekał się on kilku ważnych przebudów. W XVI wieku biskupi rozbudowywali zamek nadając mu wystrój renesansowy. W 1575 książę – biskup Franciszek Krasiński umocnił zamek, przystosowując go do wykorzystywania broni palnej. Do kolejnej przebudowy doszło na przełomie XVII i XVIII wieku (przebudowa barokowa) kiedy to basztę przy bramie podwyższono i zwieńczono barokowym hełmem z cebulą i latarnią oraz wybudowano wschodnie skrzydło zamku. W 1790 r. Sejm Wielki zlikwidował Księstwo Siewierskie wcielając je do Rzeczypospolitej. Od tamtej pory opuszczony przez księcia biskupa Feliksa Pawła Turskiego zamek popada w ruinę. Obecnie znajduje się w stanie tzw. trwałej ruiny.

Zamek w Chęcinach (województwo świętokrzyskie)
Data powstania chęcińskiej twierdzy nie jest znana, choć na podstawie istniejących dokumentów domniemuje się, że została zbudowana w końcu XIII wieku. Jest za to pewne, iż zamek istniał w 1306 r., kiedy to Władysław Łokietek nadał go biskupowi krakowskiemu, Janowi Muskacie. Później, cofnął ten przywilej i uczynił warownię ważnym ośrodkiem swej władzy w zakresie gospodarczym, politycznym i militarnym. W Chęcinach odbywały się zjazdy możnowładców i rycerstwa małopolskiego oraz wielkopolskiego (1310r., 1318r., 1331r. i 1333r.). Zamek odegrał ważną rolę jako miejsce koncentracji wojsk wyruszających na wojnę z Krzyżakami. Z tego tez miejsca wyruszono w 1331 roku na bitwę pod Płowcami. Siedem lat później ze względu na niedostępność zamku, zdeponowano tu skarbiec archidiecezji gnieźnieńskiej, dla zabezpieczenia przed wrogim Zakonem Krzyżackim. Po śmierci Władysława Łokietka pieczę nad warownią objął Kazimierz Wielki. Zamienił on zamek w niezdobytą przez ponad 250 lat królewską fortecę, znacznie go rozbudowując. W XVI wieku zamek znacznie podupadł. W czasie Rokoszu Zebrzydowskiego (1607r.) fortyfikacje zostały zniszczone, a zabudowania spalone. Zamek na krótko odzyskał dawną świetność po przebudowie zainicjowanej przez starostę chęcińskiego, Stanisława Branickiego, jednak już w latach 1655–1657 został doszczętnie zniszczony najpierw przez Szwedów, a następnie przez szturm oddziałów Rakoczego. Dzieła zniszczenia dokończyła w 1707 r. kolejna okupacja szwedzka. Przez następne stulecia średniowieczne mury stanowiły głównie darmowe źródło materiału budowlanego dla miejscowych wieśniaków. Obecnie zamek został zabezpieczony w stanie tzw. stałej ruiny.

Zamek Tenczyn w Rudnie (województwo małopolskie)
Nieznana jest dokładna data budowy zamku w Rudnie. Przyjmuje się, że pierwszy, drewniany zamek zbudował tu około 1319 roku kasztelan krakowski Nawój z Morawicy. Właściwym twórcą zamku murowanego był syn Nawoja, Jędrzej, wojewoda krakowski i sandomierski. Wzniósł on dalszy fragment zamku na najwyższej, północno-wschodniej części wzgórza. On także pierwszy przyjął nazwisko Tęczyński (od tego właśnie nazwiska pochodzi nazwa twierdzy). W 1570 roku doszło do gruntownej przebudowy zamku, z polecenia kasztelana wojnickiego, podkomorzego wielkiego koronnego Jana Tęczyńskiego. Zamek posiadał trzy skrzydła ozdobione renesansowymi attykami, gzymsami i krużgankami. Rozbudowa zamku ciągnęła się do początku XVII w. Zamek wraz z podgrodziem został otoczony murem kurtynowym, wzmocniono go barbakanem i dwiema pięciokątnymi bastejami.
W roku 1656 twierdza została spalona przez Szwedów. Od 1816 r. zamek stał się własnością Potockich i pozostał w ich rękach, aż do wybuchu II wojny światowej w 1939 r. W III Rzeczpospolitej zamek popadał w coraz większą ruinę ze względu na spory dotyczące własności. W 2008 roku powstało Stowarzyszenie „Ratuj Tenczyn”. W wyniku starań organizacji zamek został częściowo zabezpieczony. Warownia obecnie wróciła w posiadanie potomków dawnych właścicieli. O aktualnie prowadzonych pracach konserwatorskich oraz o rozmowach właścicielskich wielokrotnie informowaliśmy na naszych łamach.

Wszystkie zdjęcia zostały zrobione przez Grzegorza Łobodzińskiego. Jest on inżynierem, od 2005 roku zajmującym się tworzeniem bezzałogowych urządzeń latających, które wykorzystuje do robienia fotografii i filmów. Więcej informacji: www.fotografialotnicza.fotoacc.pl.