Wydawnictwo „Carpathia” z Rzeszowa, w przeddzień obchodów stulecia wybuchu w 1914 roku Wielkiej Wojny, przygotowało opracowanie „Karpacka wojna trzech cesarzy na ziemi i w powietrzu czyli przez Beskidy, Bieszczady, Czarnohorę i Gorgany doby wielkiej wojny 1914–1918” profesora Andrzeja Olejko.
Książka opisuje tydzień po tygodniu kampanię wojenną prowadzoną na terenie Karpat, ze szczególnym podkreślenie obszarów Bieszczadów i Beskidu Niskiego. Autor świadomie ogranicza skalę tych działań, wycinając z obszaru ówczesnej Galicji jedynie pasma górskie Karpat. Cennym walorem jest pokazanie dnia codziennego wojny z perspektywy żołnierza objuczonego plecakiem i karabinem, brnącego w błocie bezdroży. Jest to możliwe dzięki temu, że publikacja uwzględnia olbrzymi materiał wspomnieniowy, wcześniej nigdzie nie publikowany. Pojawiają się na jej stronach urywki pamiętników i zapisków Rosjan, Austriaków, Słowaków, Węgrów i Polaków. Sięgnięto także do danych archiwalnych Kriegsarchiv des Österreichischen Staatsarchivs w Wiedniu. Część teczek, do których dotarł prof. Andrzej Olejko – sądząc po zapisach na metryczkach – nie otwierano od blisko 100 lat.
Na czym jednak polega wyjątkowość tej pozycji? Po raz pierwszy uwzględniono w opisie teatru wojny na obszarze Karpat działania powietrzne, których do tej pory nie odnotowywano lub – w najlepszym razie – tylko sygnalnie. Andrzej Olejko udowodnił udział austriackiego lotnictwa w operacji gorlickiej oraz jego znaczenie dla sukcesu tej ofensywy. Wykazał, że sukcesy militarne Austriaków w latach 1914-1915, oprócz niewątpliwej waleczności żołnierza oraz sprytów sztabowców armii, uzależnione były od rozpoznania lotniczego. Gdyby nie jego działanie tryumfy bitew pod Gorlicami i Limanową byłyby po prostu niemożliwe.
W „Karpackiej wojnie…” rozwikłano także po raz pierwszy tajemnicę złota przemyskiej twierdzy, wykazując na podstawie dokumentów, że zostało ono wywiezione droga lotniczą. Niewielka część publikowanych w książce zdjęć jest już znana w literaturze. Jednak większość opublikowanej ikonografii jest unikalna, w znacznej części pozyskana dzięki uprzejmości dr Łukasza Chrzanowskiego z Poznania czy też ze zbiorów Andrzeja Potockiego. Spory udział mają także fotografie z wiedeńskiego Kriegsarchiv. Konsultantami w procesie przygotowywania publikacji byli eksperci tego tematu: Tomasz Idzikowski i Sławomir Kułacz.
Książka dostępna w dobrych księgarniach oraz w księgarni wysyłkowej www.carpathia.net.pl.
