Pytania zasadnicze
Po co nam niepodległość? Czy jest to wartość o którą należy dbać? Czy Święto Niepodległości jest nam jeszcze potrzebne do czegokolwiek? Czy warto go celebrować, czy może jest to przeżytek XIX wieku?
Co to jest patriotyzm? Czy potrzebujemy patriotyzmu w XXI wieku, w zjednoczonej Europie?
Dzisiejsze święto i towarzysząca mu debata to dobra okazja do zadawania pytań tego rodzaju. Poszukajmy na nie odpowiedzi.

Przez polskie media, zarówno te tradycyjne jak i elektroniczne przetoczyła się gwałtowna debata w której patriotyzm często mylono z szowinizmem lub nacjonalizmem, a ludzi chcących świętować biało-czerwone święto nazwano faszystami (sic!).
Doszło zatem do ogromnego pomieszania pojęć, co może być dla nas brzemienne w skutki. Przecież, gdy słowa tracą swoje znaczenie, pojawia się ryzyko utraty możliwości percepcji, umiejętności odróżniania rzeczy pożytecznych od szkodliwych. W tym kontekście warto przypomnieć słowa Konfucjusza, chińskiego filozofa żyjącego w VI wieku przed naszą erą, który mawiał, że naprawę państwa trzeba zacząć od naprawy pojęć.

Spróbujmy na początek naprawić trzy pojęcia:patriotyzm, nacjonalizm i szowinizm. Czym one się różnią?

Patriotyzm to miłość do ojczyzny, przywiązanie do swojego kraju. To również gotowość pracy i do ponoszenia ofiar, w razie potrzeby. Jest to postawa nie zaprzeczająca ideom egalitarnego humanitaryzmu. Idealnie ujął to Henryk Sienkiewicz, pisząc: „[…] jednocześnie pierwszym obowiązkiem prawdziwego patrioty jest czuwać nad tym, by idea jego Ojczyzny nie tylko nie stanęła w przeciwieństwie do szczęścia ludzkości, lecz by się stała jedną z jego podstaw. Tylko w tych warunkach istnienie i rozwój Ojczyzny staną się sprawą, na której całej ludzkości zależy. Innymi słowy, hasłem wszystkich patriotów powinno być: przez Ojczyznę do ludzkości, nie zaś: dla Ojczyzny przeciw ludzkości”

Z zupełnie innych założeń wychodzą nacjonaliści, którzy za najwyższe dobro w aspekcie polityczno-społecznym, uznają naród. Interes narodu jest zawsze pierwszy, przed interesem interesem jednostki, czy też innych grup społecznych. Nacjonalizm ponadto przedkłada interes własnego narodu ponad interes wszystkich innych, często dążąc wszelkimi metodami do stworzenia państwa narodowego. Jego skrajnym nurtem jest szowinizm charakteryzujący się brakiem tolerancji wobec innych narodów, grup społecznych oraz ras. Wiąże się on najczęściej z eksponowaniem zalet przy jednoczesnym, bezrefleksyjnym pomijaniu wad swojej nacji.

Niepodległość
Niepodległość to po prostu niezależność. To możliwość decydowania o sobie samym. Niepodległość stwarza warunki do swobodnego tworzenia społeczeństwa i państwa wokół wartości, które są nam bliskie. Pozostawia nam swobodę, pozwalającą budować sprawiedliwy system – państwo prawa. Wreszcie, to niepodległość pomaga tworzyć wspólnotę wolnych ludzi, odpowiedzialnych za siebie i swoje otoczenie.

Święto patriotów
Wydaje się całkowicie naturalnym, że ludzie ceniący własną niezależność, będący patriotami, czują potrzebę obchodzenia Święta Niepodległości. Patriotyzm nie jest przecież jakąś wydumaną, akcyjną postawą związaną z romantycznym zrywem w obronie Ojczyzny. To sposób myślenia i działania w kategoriach dobra publicznego. Patriotyzm jest rzeczą praktyczną, jak dajmy na to dbanie, aby nasze rodziny były bezpieczne (zarówno w sensie ekonomicznym jak i fizycznym), a nasze dzieci miały zapewnioną możliwość rozwoju.

Dokonania naszych antenatów mogą budzić zdrową, zrozumiałą dumę i naturalną potrzebę ich eksponowania. Nie zwalania to oczywiście z potrzeby krytycznego rozliczenia się z własną przeszłością (choćby po to by nie popełniać tych samych błędów dwa razy). Wydaje się, że jest to wręcz naturalnym odruchem u każdego świadomego człowieka.

Patriotyzm w jednoczącym się świecie
Czy patriotyzm jest nam potrzebny w dzisiejszym świecie? Wydaje się, że nasza rzeczywistość jest jak mydlana bańka – piękna, lecz bardzo delikatna, mogąca pęknąć pod wpływem każdego poważniejszego kryzysu gospodarczego. Jeśli taki scenariusz będzie miał miejsce, umiejętność zdefiniowania interesu publicznego oraz efektywnej pracy ku jego realizacji będzie miała pierwszorzędne znaczenie.

Patriotyzm rozwiązuje problem naszych narodowych kompleksów – racjonalizuje nasz sposób myślenia o historii, pozwala na chłodną analizę teraźniejszości oraz sprawia, że punktem odniesienia staje się dobro wspólne. Myśląc tymi kategoriami, dostarczamy sobie intelektualnych narzędzi pozwalających na zdefiniowanie naszych interesów, na określenie tego co jest dla nas dobre, a co nie. Zaczynając poznawać sami siebie, stajemy się świadomi własnej tożsamości. A to dopiero otwiera możliwość dialogu międzykulturowego, otwartości na innych, co jest przecież niezbędne do pokojowego egzystowania w dzisiejszym świecie.

Święto Niepodległości
Polak nowoczesny, to człowiek świadomy wartości, zarówno tych wspólnych jak i swoich osobistych. To patriota potrafiący postrzegać i działać kategoriami dobra publicznego. Święto Niepodległości jest wspaniałą okazją do przypominania tego co w nas i w naszej historii najlepsze. Pamiętajmy przy tym, nie tylko o osiągnięciach zbrojnych, ale także o tych naukowych, gospodarczych i politycznych.

Świętujmy, bo to nasze święto!